Day: December 8, 2021

Համաշխարհային օվկիանոսում ջուրը գտնվում է մշտական շարժման մեջ: Դրա տեսակներից են ալիքավորումը և ցունամին:

Ալիքավորումն առաջանում է հիմնականում քամիների ներգործու­թյամբ: Ալիքավորման դեպքում ջուրը միայն տատանողական շարժում է կատարում: Առաջացած տատանումներն ալիքի տեսքով հասնում են մինչև ցամաք, հարվածում ափին և փշրվում:

Ալիքավորման տարատեսակ է ցունամին, որն առաջանում է օվկիա­նոսի հատակում տեղի ունեցած ուժեղ երկրաշարժից: Ցունամին շատ հա­ճախ ավերում է ափամերձ բնակավայրերը՝ պատճառելով նյութական վնասներ և մարդկային զոհեր:

Օվկիանոսում ջրի ուղղաձիգ շարժման պատճառներից է նաև Ա­րեգակի և Լուսնի ձգողական ուժը, որի շնորհիվ առաջանում է մակընթացության և տեղատվության երևույթը Երկրի վրա:

Օվկիանոսում ջրի մակարդակի բարձրացումը կոչվում է մակընթա­ցություն, իսկ իջեցումը՝ տեղատ­վություն: Օրվա ընթացքում դիտվում է երկու մակընթացություն և երկու տեղատվություն, որոնք իրար հաջորդում են 6 ժամը մեկ:

Համաշխարհային օվկիանոսում ջրի հորիզոնական շարժումն արտա­հայտվում է օվկիանոսային հոսանքների ձևով, որոնք կարծես թե վիթխա­րի գետեր լինեն օվկիանոսում:

Օվկիանոսային հոսանքների առաջացման հիմնական պատճառը մշտապես նույն ուղղությամբ փչող քամիներն են:

Համաշխարհային օվկիանոսում հոսանքներն առաջացնում են վիթ­խարի շրջապտույտ. հասարակածային շրջաններից տաքացած ջուրը տե­ղափոխում են մերձբեևռային շրջաններ, որտեղ, սառելով, ծանրանում, իջ­նում է օվկիանոսի խորքերը և հատակով նորից վերադառնում հասարա­կածային շրջաններ:

Օվկիանոսային հոսանքները լինում են տաք և սառը: Տաք են կոչվում այն հոսանքները, որոնց ջերմաստիճանը բարձր է հարևան ջրերից: Քար­տեզներում տաք հոսանքները պատկերվում են կարմիր, իսկ սա­ռը՝ կապույտ գույնով։

Առավել հայտնի տաք հոսանքներից են Գոլֆստրիմը՝ Ատլանտյան օվկիանոսում, Հյուսիսխաղաղօվկիանոսյանը՝ Խաղաղ օվկիանոսում:

Սառը հոսանքներից են Լաբրադորյանը՝ Ատլանտյան օվկիանոսում, Կալիֆոռնիականը՝ Խաղաղ օվկիանոսում:

Օվկիանոսային հոսանքների դերը կիմայի ձեավորմաս գործում: Օվկիանոսային հոսանքների դերը մեծ է երկրագնդի կլիմաների ձևավորման գործում: Հասարակածային շրջաններից դեպի մերձբևեռային շրջան­ներ շարժվելով՝ տաք հոսանքներն իրենց հետ մեծ քանակությամբ ջեր­մություն են տեղափոխում՝ մեղմելով այդ շրջանների ցուրտը:

Տաք հոսանքների վրա ձևավորված ջրային գոլորշիները, տեղափոխ­վելով ցամաք, իրենց հետ բերում են ջերմություն ու խոնավություն:

Սառը հոսանքների վրա ջրի ջերմաստիճանը ցածր է, օդը համեմա­տաբար չոր է, տեղափոխվելով ցամաք՝ տեղումներ չի առաջացնում, և գոյանում են անապատներ:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Համաշխարհային օվկիանոսում ջրի շարժման ի՞նչ տեսակներ գի­տեք։
   Համաշխարհային օվկիանոսում ջրի հորիզոնական շարժումն արտա­հայտվում է օվկիանոսային հոսանքների ձևով, որոնք կարծես թե վիթխա­րի գետեր լինեն օվկիանոսում:
   Ի՞նչ են մակընթացությունը և տեղատվությունը:
2. մակընթացություն և երկու տեղատվություն, որոնք իրար հաջորդում են 6 ժամը մեկ:
3. Ի՞նչ է օվկիանոսային հոսանքը:
   Օվկիանոսային հոսանքների դերը մեծ է երկրագնդի կլիմաների ձևավորման գործում:
4. Օվկիանոսային հոսանքի ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:
   Տաք հոսանք, սառը հոսանք։
5. Օվկիանոսային հոսանքներն ի՞նչ ազդեցություն ունեն կլիմայի ձևավորման վրա:
   Տաք և սառը։

149. Յուրաքանչյուր հարցին պատասխանող մի քանի բառ գրի´ր:

Օրինակ՝

Ինչպե՞ս մոտեցավ: — Արագ մոտեցավ: Իսկույն մոտեցավ: Լրջորեն մոտեցավ: Կամաց-կամաց մոտեցավ: Հազիվհազ մոտեցավ: Հետզհետե մոտեցավ: Եվ այլն:

Ո՞վ եկավ:-Նա եկավ։ Աղջիկը եկավ։ Տղան եկավ։ Ուսուցիչը եկավ։
Ի՞նչը քաղցրացավ:-Շոկոլադը քաղցրացավ։ Շաքարաքլորը քաղցրացավ։ Լեզուն քաղցրացավ։ Թեյը քաղցրացավ։
Տատը ի՞նչ է անում:- Տատը ճաշ է պատրաստում։
Գիրքը ի՞նչ է լինում:- Գեղարվեստական գիրք, ֆանտաստիկ ժանրի գիրք
Ինչպիսի՞շնիկ է:-Գեղեցիկ շնիկ է։ Ազնվացեղ շնիկ է։
Ինչպե՞ս գտավ:-Դժվարությամբ գտավ։ Նրա օգնությամբ գտավ։
Ե՞րբ եկավ;-Առավոտյան եկավ։ Երկար տարիներ անց եկավ։

150. Յուրաքանչյուր հարցին պատասխանող մի քանի բառ գրի´ր:

Ի՞նչը վերջացավ:-Ֆիլմը վերջացավ։ Անձրևը վերջացավ։
Ո՞վ մտավ:-Տատիկը մտավ։ Մայրիկը մտավ։ Հյուրը մտավ։
Տղան ի՞նչ արեց:-Տղան վերցրեց։ Տղան անջատեց։
Անձրևը ի՞նչ եղավ:-Անձրևը դադարեց։ Անձրևը ուժեղացավ։
Ինչպիսի՞ դաս էր:-Հեշտ դաս էր։ Դժվար դաս էր։ Անհասկանալի դաս էր։
Ո՞ր գզեստն է հագին:-Գեղեցիկ զգեստն է հագին։ Ներկայացման զգեստն է հագին։
Ինչպե՞ս մոտեցավ:-Արագ մոտեցավ։ Լրջորեն մոտեցավ:
Ե՞րբ կգամ:-Առավոտը կգամ։ Իրիկունը կգամ։
Ինչքա՞ն հետաքրքիր է:-Շատ հետաքրքիր է։ Շատ -շատ հետաքրքիր է։ Բացարձակ հետաքրքիր չէ։

151. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությանը բացատրի´ր:

   Ա                                Բ

Անտառ         —            խշշում է

աղջիկ           —            խաղում է

մարդ             —            կանգնում է

մեքենա         —            սլացավ

քամի              —           դադարեց

Ա խմբում բոլորը շնչավոր գոյականներ են կամ իր էն։
Բ խմբում բոլորը գործողություններ են։

152. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի´ր:

Ա                         Բ

Պար       —        պարում է
երգ         —        երգել է
կանչ      —         կանչել է
հարց    —        հարցրել է
կապ      —         կապում  է

Ա խմբում բոլորը գոյական են։
Բ խմբում բոլորը գործողություններ են։

153. Ա և Բ  խմբի բառերի տարբերությունը  գտի´ր (ի՞նչ են  ցույց տալիս, ի՞նչ հարցերի են պատասխանում): Բ խմբի ր ստերին ին՞չ անուն կարելի  է տալ:

Ա. Տղա, թանաք, խրճիթ, արգելք, բաժակ, բանալի, տատիկ, ուսուցչուհի, թռչուն, հեղեղ, դերձակ:
Բ. Հնձում ենք, խաղում  էինք, լուսավորում  ես, կտցահարեց, վազում էիք, թակում եմ, հեղեղել է, խռնվում են, շփոթեցի, բացել եք:

Ա խմբում բորորը իրերեն կամ մարդիկ և պատասխանում են ի՞նչ, ո՞վ հարցերին։
Բ խմբում բոլորը գործողություններ են

154. Տրված բառախմբերում պակասող բառերն ավելացրո´ւ , որ դառնան նախադասություննր:

Բակում մի երիտասարդ սրինգ էր նվագում ։
Երեխան քարերի մեջ ինչ-որ բան էր գտնում։
Մի մարդ մութ գիշերով ձոր էր գնում։
Անձրևը անընդհատ տեղում էր։
Արևի առաջին շողերի հետ քաղաքն աղմուկով արթնանում էր։

155. Նախորդ աոաջադրանքը կատարելիս ինչպիսի՞ բառեր ավելացրիր:

Դրանք բայեր են: Հին հայերենում «բայ» նշանակում է «խոսում է, ասում է»:

156. Ի՞նչ ընդհանրություն ունեն ընդգծված բառերը (ի՞նչ հարցի են պատասխանում, ի՞նչ են ցույց տալիս):

Արջը տանձ է ուտում:-Ինչ
Մեր բարդին սոսափում է:-Ինչ
Սևաչյա աղջիկը երգում է:-Ով
Միայնակ ծաղիկը սպասում էր վերջին քամուն:-Ինչեր

Անվանի մարզիկի հետ հանդիպելու կգա՞ս:-Ով
Նա մոտեցավ խշշացող գետին:-Ինչ

1. Եթե Աշոտի  մտապահած  թվին ավելացնենք 2 և ստացված  գումարը փոքրացնենք 3 անգամ, ապա կստանանք 34։ Գտե՛ք Աշոտի մտապահված թիվը։
   34*3=102
   102-2=100
2. Աննայի մտապահած թվի եռապատիկից, եթե հանեք 5-ի քառապատիկը, ապա կստանաք 40։ Գտե՛ք Աննայի մտապահված թիվը։
   40-25=15
   15:3=5
3. Եթե Գայանեի  մտապահած թվից հանենք  ամենափոքր զույգ երկնիշ թիվը, արդյունքը հնգապատկենք, ապա կստացվի 125։ Գտե՛ք  Գայանեի  մտապահված  թիվը։
   125:25=25
   25+10=35
4. Եթե Արամի մտապահած  թվին ավելացնենք 127 և ստացված գումարից հանենք  89, ապա կստանանք 111։ Գտե՛ք Արամի մտապահված թիվը։
   111+89=200
   200-127=73
5. Եթե Նարեի մտապահած թիվը բազմապատկենք 3-ով ու ստացված արտադրյալին  գումարենք 83, ապա կստացվի 419։ Գտե՛ք  Նարեի մտապահված  թիվը։
   419-83=376
   367:3=112
6. Եթե Նարեկի մտապահած թվի կրկնապատիկից հանենք 14 և արդյունքը բաժանենք 5-ի, կստանանք 60։ Ո՞ր թիվն է մտապահել Նարեկը։
   60*5=300
   300+14=314
   314:2=157
7. Ո՞ր թիվն է մտապահել Սոնան, եթե նրա մտապահած թիվը կրկնապատկենք,  արդյունքը փոքրացնենք  10-ով,    կստանանք  200։
   200+10=210
   210:2=105
8. Եթե Դավիթի մտապահած թիվը բազմապատկենք 4-ով և արդյունքից հանենք 20, կստանանք 2020։ Ո՞ր թիվն է մտապահել Դավիթը։
   2020+20=2040
   2040:4=510

Բաժանարար թեմայից վերհիշենք՝

9․ Քանի՞ բաժանարար ունի 35-ը։
1, 7, 5, 35
4-հատ

10․ Քանի՞ բաժանարար ունի 28-ը։
1, 28, 2, 7, 4, 14
6-հատ

11․ Սիրելի սովորողներ, այժմ ինքներդ կազմեք նմանատիպ առաջադրանքներ։

Իմ կազմած խնդիրները

1. Եթե Մարիամ  մտապահած  թվին ավելացնենք 2 և ստացված  գումարը փոքրացնենք 2 անգամ, ապա կստանանք 101 ։ Գտե՛ք Մարիամը մտապահված թիվը։
101*2=202
202-2=200
2. Եթե Յանայի մտապահած թիվը եռապատկենք, հանեք 4-ի քառապատիկը, ապա կստանաք 884։ Գտե՛ք Յանայի մտապահված թիվը։
884+16=900
900:3=300

3. Քանի՞ բաժանարար ունի 64-ը։
1, 64, 8, 2, 32
5-հատ
4. Քանի՞ բաժանարար ունի 50-ը։
1, 50, 5, 10, 2, 25
6-հատ